Не бануву, не реву, не кличу. Иван Ситар – живот а творчость

Про членув «Русин-клуба» стало вже сохташом подавати біографії вызнамных русинув, котрі в давнину вадь днесь принесли хосен про нашу челядь. Не обзеравучи ся на вто, што сесь ювіляр, з Божов помочов, буде праздновати 80 лем через два місяці, айбо маву дяку вповісти дашто за нього вже днесь.

Вік мине, як з яблонь білый дым…

Днешньый наш герой - се русинськый поет, товмач, сосполный діятель Иван Дмитрович Ситар. Так, ги вно майже фурт бывать, спознав им ся з Иваном Дмитровичом май пуздно ги м про нього взнав: на тот час вже м читав його товмацтва російського поета Сергія Єсеніна, быв им в захваті и фурт им думав, а як «Письмо матери» и другоє «єсенінськоє» буде звучати под гітару?

Уявлявучи собі автора, видів им перед собов битанґу десь мого віка (товды мав им 37-38), котрому з єдного боку вже «дух вандровань не милый», а з другого – авантюрноє жаданя ищи не раз «на ружовому пробігти ся кони» нияк не лишать го. И коли прощун бы И.Петровцій у 2009 рокови, в себе в «Бовті», нас познакомив, зачудовав им ся фест, увидівши челядника, котрому было десь под 70. «Наш русинськый Єсенін!», - представив го товды Иван Юрійович. Вже выпустивши на тот час зборник поезій «Старі стихы про родный край» (1992 р.) Янош Деметерович Ситар (записаний так, бо родив ся у 1940 роци за другых мадяр) прозрадив ся, што готує выдати зборник співомовок Степана Руданського, назвавши їх «Руданками». Чудно ми было: ба нашто на русинськый язык щи и з украйинського переводити?

В своюй хыжи й своя правда, и сила, и воля…

Ниґда м не применшовав важность товмацтв з другых языкув. Ясно, што они, ги нич другоє, доказовуть екзистованя языка и його самодостатность. Айбо важность перевода на русинськый з украйинського, врозумів им лем, читавучи товмацтвам И.Ситаря.

На зачатку се были «Товмацтва. Руданкы. Стихы» (2010), а май пуздно - «Русинська Шевченкіана» (2019). Легко вказовати діференцу меже оригіналом и товмацтвом, кедь языкы далекі, но тяжко се чинити, переводячи з близького языка. Ситарю сьыма двома зборниками удало ся вказати не лем діференцу, а й доказати, што Шевченко по-русинськый и звучить, и ся позерать єднако файно:

Якось розсердить ся за фіґлі… Якось задрімле, захрепить…

За сесі 11 рокув слідив им за творчеством Ивана Дмитровича, купляв у «Бовті» й «Кобзарі» його книгы, дашто автор сам ми дарив. Тому дуже м ся зрадовав, коли у 2012 р. выйшов го зборник «Смійтеся, смійтеся з того, русины». Дакотрі русинські сосполні лідеры критикувуть фіґлярный жанр и кажуть, што сьым ся принижуєме ги народ. Так не думаву, и вижу, што так не думавуть многі, в тому шорі и Иван Ситар.

Фіґлі у нього – преорітетный жанр. При тому ним у Руданського позычена форма співомовкы з моралльов:

Ще єдно доброє у характері Ивана Дмитровича: вшитко вун доводить до логічного кунця, максимум «выжавши» з заданої темы. Так у 2015 роци выйшла «Русинська Єсенія». Важность сього зборника тяжко переоцінити. Думаву, же сам Сергій Александрович обстав бы ся доволным.

И трагічна сеся епопея, ги пуджало гражданськой войны…

Збиравучи матеріалы на шоровый «Алманах днешньої русинської поезії», попросили сьме дашто загнати и Ивана Дмитровича. Меже стихами на близькі му темы найшов им товмацтво зробленоє 3 мая 2017 року (руно три рокы тому). Переклав Ситар з русського на русинськый язык стих Євгена Євтушенка «Державо, будь чоловіком»:

Важность высше прочитаных шорикув у тому, што се позур на украйинські дійства збоку. Товмацтво позура Євтушенка зроблено такой не украйинцьом, тому ся позиція у нашуй державі має не лем изглядати ся, айбо и обоязково – врахововати ся.

Знаву много з написаного Иваном Дмитровичом, айбо, з прочитаного, май ми ся полюбила зтовмачена Иваном Дмитровичом з украйинського языка лірична драма В.Густі «Зоря Біловежі» (2017). Профінансовав товмацтво добрый наш цімбор, екс-староста с. Біловежі Бердийовського окреса на Словаках Петро Мікула. Што може быти миліше сердцю русина, ги исторія Будителя, передана рудным словом?

За сесь читавый фалат часу поміняло ся многоє. Мінявуть ся й люде. Айбо не вшиткі. На подобенках Першого Світового конгреса русинув вижу тих делегатув, котрі щи живуть, айбо давно забыли, што суть карпаторусинами. Петровцій, котрый быв фест острый на язык, и од нього доставало ся многым (мені тоже), ниґда не посмів недоброє вповісти лем про дакого, меже пуслідныма й Иван Ситар. Добру чуйку мав прощун бы «русинськый Бодлер»…